سلول‌های بنیادی چالش‌ها و روند زندگی آنها

سلول‌های بنیادی

اصطلاحی که امروزه در بسیاری از گزارش‌های خبری مربوط به دنیای زیست‌شناسی و پزشکی شنیده می‌شود. درواقع این سلول‌ها برای بسیاری از مبتلایان به بیماری‌های جدی، نویدبخش روش‌های درمانی جدید است. این سلول‌ها با قابلیت‌های ویژه در تمایز، بازسازی و ترمیم بافت‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. در این مقاله به بررسی انواع این نوع از سلول‌ها و کاربردهای آن پرداخته‌ایم.

سلول‌های بنیادی چیست؟

واضح‌ترین تعریف برای این نوع از سلول‌ها این است که این سلول‌ها درواقع یاخته‌های بنیادی بدن هستند. در واقع تمام سلول‌های دیگر با عملکردهای تخصصی از این سلول‌ها منشعب می‌شوند.

یاخته‌های بنیادی این قابلیت را دارند که تحت شرایط مناسب در بدن یا آزمایشگاه, به تقسیم سلولی ادامه دهند و سلول‌های ویژه‌ای به نام سلول‌های دختر تشکیل دهند.

درواقع سلول‌های دختر یا همان یاخته‌های بنیادی جدید به سلول‌های تخصصی با عملکرد خاص تبدیل می‌شوند و در ادامه روند تکامل خود به شکل سلول‌های خونی، سلول‌های مغزی، سلول‌های ماهیچه‌ای قلب یا سلول‌های استخوانی تغییر می‌کنند. نکته منحصربه‌فرد در مورد این سلول‌ها این است که هیچ نوع سلول دیگری در بدن توانایی طبیعی تولید انواع سلول‌های جدید را ندارد.

دلیل اهمیت استم سل‌ها چیست؟

محققان امیدوارند که مطالعات یاخته‌های بنیادی به درک کاربردهای این سلول‌ها در موارد زیر کمک کند:

• درک چگونگی بروز بیماری‌های مختلف با مشاهده رفتار یاخته‌های بنیادی در بافت‌های مختلف بدن
• تولید سلول‌های سالم برای جایگزینی یا بازسازی و ترمیم سلول‌هایی که دچار آسیب شده‌اند
• شناسایی پتانسیل رشد یاخته‌های بنیادی برای تبدیل‌شدن به بافت جدید
• بررسی میزان ایمنی و اثربخشی داروهای جدید در شرایط آزمایشگاهی، قبل از استفاده مستقیم داروها بر بیماران
• بررسی حوزه‌های جدید مطالعاتی ازجمله اثربخشی استفاده از سلول‌های بنیادی انسانی در سلول‌های بافت خاص برای آزمایش داروهای جدید

مهم‌ترین منابع یاخته‌های بنیادی در بدن

این سلول‌ها بر اساس خصوصیات و ویژگی‌ها به سه گروه اصلی تقسیم می‌شوند که شامل موارد زیر هستند:

1. یاخته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های جنینی
   • این یاخته‌های بنیادی از جنین‌های 3 تا 5 روزه‌ای به‌دست می‌آیند که در این مرحله بلاستوسیست نامیده می‌شوند و حدود 150 سلول دارند. این سلول‌ها به یاخته‌های بنیادی پرتوان نیز نامیده می‌شوند؛ زیرا می‌توانند به استم‌سل‌های بیشتر یا به هر نوع سلول دیگری در بدن تبدیل شوند. این تطبیق‌پذیری اجازه می‌دهد تا از یاخته‌های جنینی برای بازسازی یا ترمیم بافت‌ها و اندام‌های بیمار استفاده شود.
2. یاخته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بالغ
   • این نوع از سلول‌های بنیادی به تعداد کم در اکثر بافت‌های بالغ مانند مغز استخوان یا چربی یافت می‌شوند. در مقایسه با یاخته‌های جنینی، یاخته‌های بنیادی بالغ توانایی محدودتری برای ایجاد سلول‌های مختلف بدن دارند.
3. یاخته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های پری ناتال
   • محققان در طی روشی به نام آمنیوسنتر موفق به کشف تعدادی از یاخته‌های بنیادی در مایع آمنیوتیک (مایع محافظ اطراف جنین) و همچنین خون بند ناف شده‌اند. این سلول‌ها توانایی تبدیل‌شدن به سلول‌هایی با عملکرد تخصصی را دارند.

موانع استفاده از این سلول‌ها

یاخته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های جنینی معمولاً از جنین‌هایی به‌دست می‌آیند که درنتیجه لقاح مصنوعی در شرایط آزمایشگاهی تشکیل می‌شوند. از آنجایی‌ که سلول‌های جنینی از جنین انسان استخراج می‌شوند، سؤالات و حواشی متعددی در مورد اخلاقی بودن تحقیقات یاخته‌های بنیادی جنینی مطرح‌شده است که برای اطلاعات بیشتر در این مورد می‌توانید بر روی این لینک کلیک کنید و مقاله‌ی What are stem cells, and what do they do را مطالعه کنید.

در حال حاضر انجام آزمایشات در این زمینه، بر طبق دستورالعمل‌های خاصی انجام می‌شود و یاخته‌های بنیادی جنینی تنها زمانی قابل‌ استفاده هستند که جنین موردنیاز نباشد.

رابطه بیوانفورماتیک و stem cells

فناوری‌های ترانسکریپتوم و توالی‌یابی omics به طور گسترده برای شناسایی اهداف درمانی برای مداخلات سلول‌های بنیادی استفاده شده‌اند که فرصت‌های فوق‌العاده‌ای برای شناسایی اهداف، ژن‌ها و مسیرهای اقدامات مرتبط با بیماری‌های پوستی فراهم می‌کنند. در این راستا پیشنهاد میکنیم مقاله‌ی Bioinformatics Approaches to Stem Cell Research را نیز با کلیک کردن بر روی این لینک مطالعه کنید.

اگر شما هم در همین راستا به دنبال یادگیری علم بیوانفورماتیک هستید، پیشنهاد میکنیم با کلیک کردن بر روی لینک زیر در دوره‌ی منطق و مبانی علم بیوانفورماتیک از سری دوره‌های کمپ بیوانفورماتیک شرکت کنید.

آموزش جامع منطق و مبانی علم بیوانفورماتیک