شبه‌ژن چیست (pseudo gene) و چه انواعی دارد؟

تعریف شبه‌ژن یا pseudo gene

شبه ژن یا pseudo gene چیست؟ این سوال یکی از رایج ترین سوالاتی است که کاربران از کمپ بیوانفورماتیک پرسیده‌اند.

شبه‌ژن که به آن ژن کاذب نیز گویند، به ژن‌هایی اطلاق میشود که قدرت ترجمه شدن به پروتئین را از دست داده‌اند و یا دیگر بیان نمی‌شوند. ژن‌های کاذب می‌توانند مدل‌های مختلفی داشته باشند و هرکدام از این گروه‌ها و مدل‌ها، یک سری ویژگی‌های خاصی نیز دارند.

گاهی اوقات یک شبه‌ژن فعالیت خود را بازیابی می‌کند. یعنی پس از مدتی دوباره به یک ژن واقعی تبدیل می‌شود. این مورد در واقع فقط در زمینه عملکرد کاذب بوده و با ایجاد یک سری تغییرات خاص درون بدن به حالت اولیه باز می‌گردد. البته، جالب است بدانید که ژن‌های کاذب کاربردهای خاصی در بدن ندارند. فقط به عنوان یک مولکول غیرفعال و بی‌کاربرد فعالیت می‌کنند.

حال بیایید تا با هم انواع شبه ژن را بررسی کنیم.

انواع ژن کاذب کدام‌اند؟

در پاسخ به این سوال باید بگوییم که یک ژن کاذب در دو دسته‌بندی اصلی قرار می‌گیرد:

• دسته‌بندی اول مربوط به ژن‌هایی است که از کار افتاده‌اند:
  • ژن‌های عملکردی که از کار افتاده‌اند, دیگر قادر به انجام فعالیت‌های مختلف نیستند. این مدل از انواع شبه‌ژن دیگر هیچ عملکرد خاصی ندارد.
• دسته‌بندی دوم مربوط ژن‌های ناپیراسته یا مضاعف شده هستند:
  • این مدل از انواع شبه‌ژن با استفاده از نوآرایی‌های ایجاد می‌شوند که ژن را ضعیف می‌کنند. هنگامی که یک ژن مضاعف می‌شود، بر اثر اشتباه می‌تواند به دو عدد تقسیم شود. در چنین شرایطی ژن کاذب یا شبه‌ژن ایجاد می‌شود. این مدل از انواع ژن کاذب کل ساختار ژن معمولی را در خود جای داده است.
• دسته‌بندی سوم مربوط مدل‌های پیراسته یا رونویسی معکوس شده هستند:
  • آنها از روی آر.ان.ای رونویسی شده‌اند. این مدل از انواع شبه‌ژن حاوی یک سری توالی‌های خاص می‌باشند. توالی‌هایی که می‌توانند کاربردی باشند.