شبه‌ژن یا pseudo gene چیست؟

تعریف شبه‌ژن یا pseudo gene

شبه ژن یا pseudo gene چیست؟ این سوال یکی از رایج ترین سوالاتی است که کاربران از کمپ بیوانفورماتیک پرسیده‌اند. شبه‌ژن که به آن ژن کاذب نیز گویند، به ژن‌هایی اطلاق میشود که قدرت ترجمه شدن به پروتئین را از دست داده‌اند و یا دیگر بیان نمی‌شوند. ژن‌های کاذب می‌توانند مدل‌های مختلفی داشته باشند و هرکدام از این گروه‌ها و مدل‌ها، یک سری ویژگی‌های خاصی نیز دارند.

گاهی اوقات یک شبه‌ژن فعالیت خود را بازیابی می‌کند. یعنی پس از مدتی دوباره به یک ژن واقعی تبدیل می‌شود. این مورد در واقع فقط در زمینه عملکرد کاذب بوده و با ایجاد یک سری تغییرات خاص درون بدن به حالت اولیه باز می‌گردد.

انواع ژن کاذب کدام‌اند؟

در پاسخ به این سوال باید بگوییم که یک ژن کاذب در دو دسته‌بندی اصلی قرار می‌گیرد:

• دسته‌بندی اول مربوط به ژن‌هایی است که از کار افتاده‌اند:
  • ژن‌های عملکردی که از کار افتاده‌اند و دیگر قادر به انجام فعالیت‌های مختلف نیستند. این مدل دیگر هیچ عملکرد خاصی ندارد.
• دسته‌بندی دوم مربوط ژن‌های ناپیراسته یا مضاعف شده هستند:
  • این مدل از انواع شبه‌ژن، با استفاده از نوآرایی‌هایی ایجاد می‌شوند که ژن را ضعیف می‌کنند. هنگامی که یک ژن مضاعف می‌شود، بر اثر اشتباه می‌تواند به دو عدد تقسیم شود. در چنین شرایطی ژن کاذب یا شبه‌ژن ایجاد می‌شود. این مدل از انواع ژن کاذب، کل ساختار ژن معمولی را در خود جای داده است.
• دسته‌بندی سوم مربوط مدل‌های پیراسته یا رونویسی معکوس شده هستند:
  • آنها از روی آر.ان.ای رونویسی شده‌اند. این مدل از انواع شبه‌ژن حاوی یک سری توالی‌های خاص می‌باشند. توالی‌هایی که می‌توانند کاربردی باشند.

رابطه شبه‌ژن و بیوانفورماتیک

توجه کنید که شناسایی شبه‌ژن‌ها گام بسیار مهمی در حاشیه‌نویسی ژنوم است. حال برای شناسایی شبه‌زاها میتوانیم از علم بیوانفورماتیک کمک بگیریم. نتایج آنالیز بیوانفورماتیکی در چنین تحقیقاتی میتواند نشان دهد که توالی ژنوم گونه‌های مختلف حاوی چه تعداد شبه‌ژن و قطعات کاذب است.
همچنین ارزیابی بیوانفورماتیکی روابط بین شبه‌ژن‌ها و همتایان ژنی آنها می‌تواند به ما کمک کند مسیر تکاملی شبه‌ژن‌ها را آشکار کنیم و شبه‌ژن‌ها را با پتانسیل‌های عملکردی مرتبط کنیم.

برای اطلاعات بیشتر در این راستا پیشنهاد میکنیم دو مقاله زیر را مطالعه کنید:

1. Network analysis of pseudogene-gene relationships: from pseudogene evolution to their functional potentials
2. Identification and bioinformatics analysis of pseudogenes from whole genome sequence of Phaeodactylum tricornutum

آموزش بیوانفورماتیک

اگر موارد مطرح شده برای شما جالب بود، اگر با شبه‌ژن‌ها کار میکنید، در هر حال نیاز به فراگیری علم بیوانفورماتیک را دارید. در همین راستا کمپ بیوانفورماتیک با تیم تحقیقاتی به روزی که دارید در حال ارائه دوره‌های آموزشی مختلفی برای شما دانشجویان عزیز میباشد. شما میتوانید برای فراگیری دوره‌های مختلف بیوانفورماتیکی روی لینک زیر کلیک کنید.

آموزش علم بیوانفورماتیک در استارتاپ کمپ بیوانفورماتیک